กุมภเมลา เทศกาลที่อาจส่งผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อม สู่การรณรงค์เพื่อความยั่งยืน เช่น การจัดการขยะและโครงการฟื้นฟูแม่น้ำคงคา เพื่อรักษาสมดุลระหว่างประเพณีและการปกป้องสิ่งแวดล้อม
เทศกาลกุมภเมลา (หรือที่เรียกว่ามหากุมภ) เทศกาลทางศาสนาที่ใหญ่ที่สุดในโลก ซึ่งดึงดูดผู้ศรัทธาและผู้แสวงบุญนับล้านจากทั่วทุกมุมโลกสู่ประเทศอินเดีย จัดขึ้นทุก ๆ 12 ปี สลับหมุนเวียนใน 4 เมืองสำคัญ ได้แก่ อัลลาฮาบาด (ปัจจุบันคือพระยากราช), ฮาริดวาร์, อุชเชน และนาสิก เทศกาลนี้เป็นมากกว่าการแสดงศรัทธา เพราะยังสะท้อนถึงการจัดการความยั่งยืนในมิติต่าง ๆ ที่เกี่ยวข้องกับสิ่งแวดล้อม สังคม และเศรษฐกิจ ซึ่งสามารถเป็นต้นแบบสำหรับการจัดงานขนาดใหญ่ระดับโลกในอนาคตได้
ฝูงชนชาวฮินดูจำนวนมหาศาลในอินเดียเตรียมตัวเพื่ออาบน้ำในแม่น้ำศักดิ์สิทธิ์ในเทศกาลกุมภเมลา โดยผู้จัดงานคาดการณ์ว่าจะมีผู้เข้าร่วมถึง 400 ล้านคน เข้าร่วมงานมหกรรมที่ยาวนาน 45 วัน ซึ่งมีขนาดใหญ่จนสามารถมองเห็นได้จากอวกาศ
กุมภเมลา
กุมภเมลา (Kumbh Mela) เป็นเทศกาลทางศาสนาที่ยิ่งใหญ่ที่สุดในโลกของชาวฮินดู จัดขึ้นทุก ๆ 12 ปี ที่แซงกัม (Sangam) ซึ่งเป็นจุดบรรจบของแม่น้ำคงคา แม่น้ำยมุนา และแม่น้ำสรัสวตีในตำนาน ณ เมืองแอลละฮาบัด (ปัจจุบันคือเมืองพระยคราช) ประเทศอินเดีย ชาวฮินดูเชื่อว่าการอาบน้ำในแม่น้ำศักดิ์สิทธิ์ในช่วงกุมภเมลาจะช่วยล้างบาป ชำระจิตใจให้บริสุทธิ์ และนำไปสู่การหลุดพ้นจากวัฏสงสาร หรือที่เรียกว่า “โมกษะ” ซึ่งเป็นเป้าหมายสูงสุดของชีวิตตามหลักศาสนาฮินดู
เทศกาลนี้เต็มไปด้วยสีสันและศรัทธา ช่วงเย็นก่อนพิธีสำคัญ พระสงฆ์ฮินดูหลายนิกายแห่ขบวนอย่างยิ่งใหญ่พร้อมธงและเทวรูปประจำคณะ ขบวนประกอบด้วยรถแทรกเตอร์ที่ถูกแปลงเป็นราชรถ ช้างตกแต่งสวยงาม เสียงกลองและแตรกังวานสร้างบรรยากาศคึกคักและเปี่ยมปีติ
พิธีอันโดดเด่นของกุมภเมลาคือการอาบน้ำของนักบวชนาคะสาธุ (Naga sadhus) ในเช้าวันจันทร์ นักบวชทาตัวด้วยขี้เถ้า ผมเปียยาวพันกัน สวมเพียงผ้าคลุมบางเบาหรือเปลือยเปล่า พวกเขาเชื่อว่าการชำระตัวในแม่น้ำศักดิ์สิทธิ์ช่วยล้างบาปทั้งปวง หลังเสร็จพิธี พวกเขาจะเดินไปในฝูงชนเพื่อมอบพรให้กับผู้แสวงบุญนับล้านที่บางคนต้องเดินเท้าเป็นเวลาหลายสัปดาห์เพื่อมาสถานที่แห่งนี้
ความท้าทายทางสิ่งแวดล้อม
กุมภเมลาเผชิญความท้าทายทางสิ่งแวดล้อมจากการรวมตัวของผู้คนจำนวนมหาศาล ซึ่งนำมาสู่ปริมาณขยะที่เพิ่มขึ้น มลพิษทางน้ำ และการใช้ทรัพยากรอย่างเข้มข้น แต่ในช่วงไม่กี่ปีที่ผ่านมา ผู้จัดงานได้ริเริ่มแนวทางใหม่ ๆ เพื่อจัดการกับผลกระทบเหล่านี้
-ระบบจัดการขยะที่มีประสิทธิภาพ มีการติดตั้งจุดคัดแยกขยะและดำเนินโครงการรีไซเคิล รวมถึงแปลงขยะอินทรีย์เป็นปุ๋ยหรือพลังงานไฟฟ้า เพื่อลดขยะฝังกลบและสร้างวงจรการบริโภคที่ยั่งยืน
-โครงการฟื้นฟูแม่น้ำคงคา เทศกาลนี้มีบทบาทสำคัญในการส่งเสริมความสะอาดของแม่น้ำศักดิ์สิทธิ์ผ่านโครงการ “Namami Gange” ซึ่งได้รับการสนับสนุนจากรัฐบาลอินเดียเพื่อลดมลพิษและฟื้นฟูความสมดุลของระบบนิเวศ
พลังของชุมชนและความร่วมมือ
กุมภเมลายังเป็นพื้นที่ที่สะท้อนพลังของชุมชนและความร่วมมือเพื่อเป้าหมายร่วมกันในการดูแลสิ่งแวดล้อมและความเป็นอยู่ที่ดี จากอาสาสมัครจากชุมชนท้องถิ่น เยาวชนและกลุ่มอาสาสมัครร่วมมือกันจัดการด้านความปลอดภัยและความสะอาดภายในงาน สร้างวัฒนธรรมแห่งการรับผิดชอบร่วมกัน พร้อมทั้งมีการรณรงค์สร้างความตระหนัก โดยหลายองค์กรใช้โอกาสนี้เพื่อเผยแพร่ข้อมูลเกี่ยวกับประเด็นสังคม เช่น สุขอนามัย การศึกษา และสิทธิของสตรี เพื่อกระตุ้นให้เกิดการเปลี่ยนแปลงในเชิงบวก กุมภเมลาเป็นเวทีที่ใช้ประเพณีและแนวคิดทางจิตวิญญาณในการปลูกฝังความเคารพต่อธรรมชาติ
-พิธีกรรมที่เน้นการอนุรักษ์ธรรมชาติ หลักปรัชญาในศาสนาฮินดู เช่น อหิงสา (ไม่ใช้ความรุนแรง) และการเชื่อมโยงระหว่างมนุษย์กับธรรมชาติ ถูกถ่ายทอดผ่านพิธีกรรมต่าง ๆ ซึ่งปลูกฝังจิตสำนึกด้านสิ่งแวดล้อม
-ส่งเสริมภูมิปัญญาท้องถิ่น ผู้แสวงบุญได้เรียนรู้วิธีใช้ทรัพยากรอย่างประหยัดและอยู่ร่วมกับธรรมชาติอย่างสมดุล ซึ่งเป็นหัวใจของวิถีชีวิตที่ยั่งยืน
มิติทางเศรษฐกิจและการลงทุนอย่างยั่งยืน
แม้กุมภเมลาจะเน้นมิติศาสนา แต่ก็มีผลกระทบทางเศรษฐกิจอย่างมีนัยสำคัญต่อชุมชนและประเทศผู้จัดงานและหน่วยงานท้องถิ่นรณรงค์ให้นักท่องเที่ยวเคารพสิ่งแวดล้อมและวัฒนธรรมท้องถิ่นเพื่อลดผลกระทบเชิงลบ ผู้ค้าและผู้ประกอบการรายย่อยในพื้นที่ก็ได้รับโอกาสในการจำหน่ายสินค้าและบริการ สร้างรายได้ที่ส่งเสริมการพัฒนาที่ยั่งยืน
กุมภเมลาจึงเป็นมากกว่างานศาสนา หากแต่เป็นบทเรียนที่สะท้อนถึงการจัดการความยั่งยืนในมิติต่าง ๆ การบูรณาการแนวทางอนุรักษ์สิ่งแวดล้อมกับการมีส่วนร่วมของชุมชนทำให้เทศกาลนี้เป็นต้นแบบที่มีศักยภาพในการสร้างสมดุลระหว่างจิตวิญญาณและความเจริญทางวัตถุ และยังเป็นตัวอย่างสำคัญในการขับเคลื่อนเป้าหมายการพัฒนาที่ยั่งยืน (SDGs) ในระดับโลก
วันอาบน้ำสำคัญในกุมภเมลา 2025
ในกุมภเมลาครั้งนี้ วันอาบน้ำและช่วงเวลามงคลถูกกำหนดขึ้นโดยนักโหราศาสตร์ที่พิจารณาการเรียงตัวของดาวเคราะห์และกลุ่มดาวเพื่อกำหนดวันสำคัญในการประกอบพิธีกรรม
วันอาบน้ำที่ถือเป็นมงคลอย่างยิ่งในเทศกาลนี้มีทั้งหมดหกวัน ได้แก่
- 13 มกราคม: วันปุณณิมาแห่งเดือนปุษยะ (Paush Purnima) – วันเริ่มต้นของการอาบน้ำที่ผู้ศรัทธาจะเข้าร่วมเป็นจำนวนมาก
- 14 มกราคม: มกรสังกรานติ (Makar Sankranti) – วันมงคลที่พระอาทิตย์เข้าสู่ราศีมกร ซึ่งถือเป็นจุดเริ่มต้นของการเปลี่ยนฤดูและสัญลักษณ์แห่งความเจริญรุ่งเรือง
- 29 มกราคม: มุณิอมาวาสยา (Mauni Amavasya) – วันอันศักดิ์สิทธิ์ที่สุดของกุมภเมลา โดยผู้คนจะปฏิบัติสมาธิและอาบน้ำเพื่อความบริสุทธิ์ทางจิตใจและร่างกาย
- 3 กุมภาพันธ์: วสันตปัญจมี (Basant Panchami) – วันแห่งการบูชาพระสุรัสวดี เทพีแห่งปัญญาและศิลปะ
- 12 กุมภาพันธ์: มาฆปุณณิมา (Magh Purnima) – วันปุณณิมาในเดือนมาฆ ถือเป็นวันมงคลที่สำคัญอีกวันหนึ่ง
- 26 กุมภาพันธ์: มหาศิวราตรี (Maha Shivaratri) – วันแห่งการบูชาพระศิวะ ผู้ปกป้องจักรวาล
ในบรรดาวันเหล่านี้ วันที่ 14 มกราคม, 29 มกราคม, และ 3 กุมภาพันธ์ ได้รับการกำหนดให้เป็นวัน ศาหิสนัน (Shahi Snan) หรือวันอาบน้ำหลวง ซึ่งเป็นพิธีสำคัญที่เหล่าฤๅษี นะคะ สาธุ (Naga Sadhus) จะนำขบวนลงสู่แม่น้ำเพื่อประกอบพิธีกรรมอย่างยิ่งใหญ่และอลังการ
โดยเฉพาะวันที่ 29 มกราคม ซึ่งตรงกับมุณิอมาวาสยา คาดว่าจะมีการรวมตัวของผู้แสวงบุญและผู้ศรัทธามากที่สุด โดยอาจมีจำนวนผู้เข้าร่วมพิธีกรรมในแม่น้ำระหว่าง 50 ถึง 60 ล้านคน วันดังกล่าวจึงเป็นสัญลักษณ์ของพลังแห่งศรัทธาที่แสดงถึงความเชื่อมั่นในพิธีกรรมอันศักดิ์สิทธิ์และการร่วมกันสืบสานประเพณีทางศาสนาที่ยิ่งใหญ่ที่สุดในโลก
แหล่งที่มา : https://www.trtworld.com/arts-and-culture/giant-hindu-festival-to-attract-400-million-pilgrims-in-india-18253057
https://www.bbc.com/news/articles/cvg7gzzx3gno
รูปประกอบ: https://historica.world/th/the-kumbh-mela/
