กวางผา หรือ Long-tailed Goral หรือที่รู้จักในนาม ‘ม้าเทวดา’ มีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า Naemorhedus caudatus เป็นสัตว์เลี้ยงลูกด้วยน้ำนม อยู่ในวงศ์ Bovidae ซึ่งเป็นอันดับสัตว์กีบคู่ กวางผาเป็นสัตว์ตระกูลแพะเช่นเดียวกับเลียงผา รูปร่างทั่วไปคล้ายเลียงผา แต่กวางผามีขนาดเล็กกว่าราวครึ่งหนึ่ง มีคอเล็กกว่า หางยาวกว่า และขาสั้นกว่า
ต่อมหัวตาที่เป็นช่องเปิดระหว่างจมูกและตาของกวางผาเล็กมาก กระดูกจมูกของกวางผาเป็นคนละชิ้นกับกระดูกหน้า ซึ่งต่างจากเลียงผา การจำแนกชนิด: อาจสับสนกับเลียงผา แต่เลียงผามีขนาดใหญ่กว่า (SH 85-90 ซม.) มีขนสีดำ และมีขนแผงคอที่ยาวชัดกว่า กวางผาสีน้ำตาลอ่อนและมีแถบสีน้ำตาลเข้มพาดกลางหลัง
ต่อมพิเศษที่บริเวณหัวตาและบริเวณกีบตีนของกวางผา ถูกสร้างขึ้นเพื่อไว้แสดงอาณาเขตของตนเอง โดยจะนำไปถูกับต้นไม้เพื่อประกาศอาณาเขตพื้นที่หากิน
ถิ่นอาศัย ในประเทศไทยพบเฉพาะทางภูเขาสูงชันทางภาคเหนือ เช่น ดอยอินทนนท์ ดอยม่อนจอง และ ดอยเชียงดาว ป่าดิบแล้ง ป่าดิบเขา ป่าเบญจพรรณ ทุ่งหญ้า ซึ่งเป็นพื นที่ที่มีระดับความสูงและความลาดชันมาก มีหน้าผาเปิดโล่ง ลานหินผาไร่ร้าง หย่อมป่าตามร่องเขาสามารถพบได้ที่ระดับความสูง 600-4,000 เมตร
อาหารของกวางผาคือ ยอดไม้ หญ้า ใบไม้ และผลไม้) อาหารโปรดของกวางผา คือ ยอดอ่อนของหญ้าระบัด กินหญ้าเป็นอาหารหลักในช่วงฤดูฝน ส่วนช่วงฤดูแล้งจะกินพืชล้มลุกซึ่งมีองค์ประกอบของน้ำมากกว่า
พฤติกรรมทั่วไปอาศัยอยู่เดี่ยวๆตามลำพังบางช่วงอยู่เป็นคู่หรือรวมกลุ่มเล็กๆ (2-6 ตัว) ในช่วงเช้าและเย็นหากินที่โล่งตามทุ่งหญ้าที่ลาดชันน้อยช่วงกลางวันและบ่ายมักนอนพักผ่อนบนลานหินตามหน้าผาชะง่อนหินหรือในดงไม้ มักถ่ายกองมูลตามลานหินในที่โล่งหรือตามหลืบหินที่เป็นหน้าผาชัน ชอบอยู่ในที่ลาดชันกว่าเลียงผากวางผา แต่ละตัวมีเขตพื้นที่หากินเฉพาะตัว มีการทำเครื่องหมายพื้นที่โดยถ่ายมูลซ้ำกองเป็นที่ๆ และป้ายกลิ่นตัวเองกับต้นไม้หรือวัตถุอื่นๆ โดยการถูหน้าหรือลับเขากับสิ่งนั้นกลิ่นตัวและกองมูลที่ทิ้งไว้ตามทางเป็นการบอกตัวอื่นๆว่าพื้นที่นี มีผู้ครอบครองแล้ว
อายุเฉลี่ยของกวางผาจะมีอายุขัยประมาณ 8-10 ปี ช่วงที่เป็นวัยเจริญพันธุ์นั้น ฤดูผสมพันธุ์ของกวางผาอยู่ในช่วงเดือนพฤศจิกายนถึงเดือนธันวาคม ตั้งท้องนานประมาณ 6 สัปดาห์ ออกลูกครั้งละตัว ลูกกวางผาจะอยู่กับแม่เป็นเวลาประมาณ 6 เดือนแล้วจึงแยกย้ายไป พอถึงวัย 2-3 ขวบก็ผสมพันธุ์ได้แล้ว
สถานภาพการอนุรักษ์ปัจจุบัน กวางผาถูกจัดให้อยู่สถานะเสี่ยงต่อการสูญพันธุ์ (Vulnerable) และเป็นสัตว์ป่าสงวนของไทย ตามพระราชบัญญัติสงวนและคุ้มครองสัตว์ป่า ฉบับ พ.ศ. 2562
ที่มา: มูลนิธิสืบ นาคะเสถียร, องค์การสวนสัตว์แห่งประเทศไทย ในพระบรมราชูปถัมภ์
ข่าวอื่นที่น่าสนใจ
กระรอก สัตว์ที่ปลูกต้นไม้ปีละหลายล้านต้น เพราะความ ‘ขี้ลืม’
https://www.thaiquote.org/content/249013
สิ่งมีชีวิตที่แปลกประหลาดเหล่านี้อาศัยอยู่ลึกลงไปในมหาสมุทรอินเดีย พวกเขาถูกค้นพบเป็นครั้งแรก
https://www.thaiquote.org/content/248985
นักวิจัยออสซี่ค้นพบ ‘สุสานฉลาม’ ในมหาสมุทรอินเดีย
https://www.thaiquote.org/content/248951
