ในยุคที่ภูมิภาคอาเซียนเผชิญกับวิกฤตขยะพลาสติกกว่าครึ่งล้านตันไหลลงสู่มหาสมุทรทุกปี คุณเอ๋-วิชชุลดา ปันธนวงศ์ เลือกเส้นทางที่แตกต่าง เธอไม่ได้มองว่าขยะคือปัญหา แต่มองว่าเป็น “โอกาส” ในการสร้างการเปลี่ยนแปลงที่ยั่งยืน จากศิลปินคนหนึ่งที่รักงานศิลปะและใส่ใจสิ่งแวดล้อม เธอก่อตั้ง Wishulada Social Enterprise ที่นำแนวคิด Circular Economy มาผนวกกับงานศิลปะ เปลี่ยน “ขยะ” ให้กลายเป็น “ผลงานศิลปะ” ที่มีมูลค่า พร้อมสร้างรายได้และโอกาสให้กับชุมชนท้องถิ่นไปพร้อมกัน
Upcycle คืออะไร? ต่างจาก Recycle อย่างไร?
Upcycle คือการนำวัสดุเหลือใช้หรือขยะมาดัดแปลงให้กลายเป็นผลิตภัณฑ์ใหม่ที่มีมูลค่าสูงขึ้น โดยใช้ความคิดสร้างสรรค์และไอเดียใหม่ๆ โดยไม่ต้องผ่านกระบวนการแปรรูปทางอุตสาหกรรมที่ซับซ้อน ตัวอย่างเช่น การนำขวดน้ำเก่ามาทำเป็นกระถางต้นไม้ หรือนำเศษผ้ามาถักทอเป็นโซฟา ในขันที่ Recycle คือการนำวัสดุมาหลอมหรือแปรรูปผ่านกระบวนการทางอุตสาหกรรมเพื่อสร้างเป็นสิ่งใหม่ เช่น การหลอมขวดพลาสติกเพื่อทำเป็นขวดใหม่
วิชชุลดาเลือกใช้วิธี Upcycle เพราะสามารถคงสภาพเดิมของวัสดุไว้ให้มากที่สุด ไม่ต้องย้อมสีหรือพ่นสีลงบนวัสดุ และยังสามารถถอดแยกส่วนและนำวัสดุกลับมาใช้ซ้ำได้หลายครั้ง เมื่อหมดความสวยงาม จึงค่อยนำไป Recycle คุณเอ๋อธิบายว่า “อย่างชิ้นงาน installation art ที่ทำจากขวดพลาสติก เราใช้กรรไกรตัดให้กลายเป็นดอกไม้เล็กๆ นำมาประกอบเป็นหุ่นโดยใช้ลวดยึด ไม่ได้ใช้กาวใดๆ เพราะจะกระทบกับวัสดุเมื่อนำเข้าสู่กระบวนการรีไซเคิล”
ตัวเลขที่พิสูจน์ Real Impact
ตั้งแต่ปี 2019-2024 Wishulada สร้างผลกระทบที่วัดได้จริง
- 12,800 กิโลกรัม – ปริมาณขยะที่ถูกอัปไซเคิล
- 70,875 กก. CO2e – ปริมาณคาร์บอนที่ลดลง
- 6.5 ล้านบาท – รายได้ที่สร้างให้กับชุมชน
- 7 ชุมชน – ชุมชนท้องถิ่นที่ร่วมสร้างสรรค์ผลงาน
“งานของเราไม่ได้จบแค่การสร้างงานศิลปะเท่านั้น เรากำลังส่งเสียงไปถึงทุกคน ให้ได้เห็นปริมาณวัสดุเหลือใช้มากมายจากในชุมชนที่ถูกนำกลับมา upcycle” คุณเอ๋กล่าว
จากแกลเลอรีสู่หน้าจอมือถือ: กลยุทธ์ TikTok
หลังจากทำงานกับองค์กรและแบรนด์ใหญ่มาอย่างต่อเนื่อง โดยมีลูกค้า B2B ถึง 90% วิชชุลดาตัดสินใจขยายการเข้าถึงกลุ่ม B2C ผ่าน TikTok Shop เพื่อเข้าถึงกลุ่มผู้บริโภครุ่นใหม่โดยเฉพาะ Gen Z นำเสนอเรื่องราวเบื้องหลังการทำงาน และให้ทุกคนสามารถเป็นส่วนหนึ่งของ Circular Economy ได้ง่ายๆ เธออธิบายว่า “TikTok คือแพลตฟอร์มที่มากกว่าความสนุก ยังเป็นอีกช่องทางในการสื่อสารประเด็นเชิงสังคมและสิ่งแวดล้อมได้ดี”
สูตรสำเร็จบน TikTok ของ Wishulada เริ่มจาก Content of Value ไม่แค่ตามเทรนด์ แต่สร้างคอนเทนต์ที่ให้ความรู้และแรงบันดาลใจ ตามด้วยการโชว์ความเชี่ยวชาญซึ่งเป็นอาวุธลับ โดยเน้นโชว์ ‘วิธีการ’ เปลี่ยนขยะเป็นศิลปะ ไม่ใช่แค่ผลงานสำเร็จ และสุดท้ายคือ Value-Driven Marketing ที่ทำให้ผลิตภัณฑ์ทุกชิ้นมีเพียงชิ้นเดียวบนโลก มี identity เฉพาะตัว
ผลงานเด่นที่สร้างแรงบันดาลใจ
Wire Puller เป็นมือพลาสติกยักษ์ที่สร้างจากขยะพลาสติกของแบรนด์ดัง เป็นชิ้นงานที่สะท้อนปัญหาขยะอย่างสร้างสรรค์
Sustainable Map Series คือแผนที่จากฝาขวดพลาสติกที่เก็บจากแต่ละย่านในกรุงเทพฯ มาเรียงต่อกันเป็นแผนที่สวยงามเหมือนมองจากท้องฟ้า พร้อมติด QR Code เพื่อให้ผู้คนสแกนเดินเที่ยวสถานที่ต่างๆ ในย่าน ผสานศิลปะเข้ากับเศรษฐกิจ สังคม และสิ่งแวดล้อมได้อย่างลงตัว
Luxury Upcycled Sofa เป็นโซฟาที่ทำจากริมผ้าใช้แล้ว ถักทอโดยชาวบ้านในสมุทรสาคร สร้างรายได้มั่นคงให้ชุมชนทุกเดือน แสดงให้เห็นว่างานศิลปะสามารถเป็นอาชีพที่ยั่งยืนได้จริง
ชุมชนคือหัวใจของความยั่งยืน
ความสำเร็จของ Wishulada ไม่ได้เกิดจากคนเดียว แต่เกิดจากการทำงานร่วมกับชุมชนบนพื้นฐานของความสมัครใจ ไม่บังคับแต่สร้างความเข้าใจ พร้อมสร้าง “งานที่เป็นอาชีพ” ที่มีรายได้จริงและยั่งยืน นอกจากนี้ยังเปิดโอกาสให้ชุมชนมีส่วนร่วมในความคิดสร้างสรรค์ โดยให้พวกเขาออกแบบและต่อยอดไอเดียร่วมกับวิชชุลดา แต่ละชุมชนยังมีหน่วยตรวจสอบคุณภาพ (QC) ประจำอยู่แล้ว เพื่อรักษามาตรฐานของวิชชุลดา
ปัจจุบันวิชชุลดาทำงานร่วมกับชุมชนในสมุทรสาคร ชัยนาท สุรินทร์ นครปฐม และกำลังจะขยายไปที่ชุมชนสระแก้วรวมถึงจังหวัดอื่นๆ อีกมากมาย การทำงานแบบนี้แสดงให้เห็นว่าศิลปะสามารถสร้างรายได้และโอกาสให้กับชุมชนได้อย่างแท้จริง
ตัวแทนไทยบนเวที ASEAN SOAR
Wishulada ได้รับเลือกเป็นตัวแทนประเทศไทยในโครงการ ASEAN SOAR Together (South East Asia Opportunity And Reach) ภายใต้ความร่วมมือระหว่าง TikTok Shop มูลนิธิอาเซียน และสภาที่ปรึกษาธุรกิจอาเซียน โครงการนี้ยกย่องแบรนด์ที่สร้างแรงบันดาลใจ พิสูจน์ศักยภาพการเติบโตสู่ตลาดโลก ดำเนินธุรกิจอย่างยั่งยืน และเปลี่ยนความภาคภูมิใจในผลิตภัณฑ์ท้องถิ่นเป็นโอกาสระหว่างประเทศ คุณเอ๋กล่าวว่า “ความสำเร็จนี้ไม่ใช่แค่ของ Wishulada แต่เป็นการพิสูจน์ว่าธุรกิจไทยสามารถยกระดับไปสู่เวทีโลกได้ผ่านความยั่งยืนและนวัตกรรม” การได้เป็นตัวแทนในเวทีนี้ไม่เพียงแต่ยกระดับตำแหน่งของวิชชุลดาในฐานะแบรนด์เพื่อสังคม แต่ยังช่วยยกระดับภาพลักษณ์ของประเทศไทยให้เป็นศูนย์กลางแห่งนวัตกรรมและการประกอบการที่ยั่งยืนในอาเซียน
บทเรียน “ศิลปะเปลี่ยนโลกได้จริง”
จากเส้นทางของ Wishulada เราได้เห็นว่าขยะไม่ใช่จุดจบ แต่คือจุดเริ่มต้น ทุกสิ่งมีคุณค่า หากเรารู้จักมองและใช้ประโยชน์ นอกจากนี้ Circular Economy ยังใช้ได้จริง ไม่ใช่แค่ทฤษฎี แต่สามารถสร้างรายได้และลดผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อมได้อย่างเป็นรูปธรรม ชุมชนคือพลัง การทำงานร่วมกับชุมชนอย่างเคารพและให้โอกาสสร้างผลลัพธ์ที่ยั่งยืน ขณะเดียวกันดิจิทัลก็ช่วยขยายผล โดย TikTok Shop ทำให้งานศิลปะเพื่อสิ่งแวดล้อมเข้าถึงผู้คนได้มากขึ้น และสุดท้ายที่สำคัญคือการวัดผลได้ก็คือทำได้จริง การเก็บข้อมูลและวัดผลกระทบทำให้เห็นความเปลี่ยนแปลงที่เป็นรูปธรรมและสร้างความเชื่อมั่นให้กับทุกฝ่ายที่เกี่ยวข้อง
Wishulada พิสูจน์ให้เห็นแล้วว่า “ศิลปะเปลี่ยนโลกได้จริง” ผ่านการอัปไซเคิลขยะกว่า 12,800 กก. สร้างรายได้ 6.5 ล้านบาทให้กับชุมชน และลดคาร์บอนกว่า 70 ตัน และที่สำคัญที่สุดคือการเปลี่ยน “ผู้ชม” ให้กลายเป็น “คอมมูนิตี้” ที่ต้องการร่วมสร้างโลกที่ดีกว่า เพราะในมุมมองของคุณเอ๋ “ไม่มีอะไรไร้ค่า แม้แต่ขยะ” และเราทุกคนสามารถเป็นส่วนหนึ่งของการเปลี่ยนแปลงนี้ได้ ไม่ว่าจะเป็นการสนับสนุนผลิตภัณฑ์อัปไซเคิล การเรียนรู้และนำไปปฏิบัติในชีวิตประจำวัน หรือการร่วมเป็นส่วนหนึ่งของการขับเคลื่อนเศรษฐกิจหมุนเวียนในสังคม ทุกการกระทำเล็กๆ สามารถสร้างผลกระทบใหญ่ได้เมื่อเราร่วมมือกัน
