สัตว์รู้ก่อน! เมื่อสัตว์รู้ก่อนแผ่นดินไหว สัญญาณล่วงหน้าที่อาจช่วยชีวิตมนุษย์ได้ จากแมวกระวนกระวายถึงช้างหนีขึ้นเขา สัตว์สามารถเตือนภัยพิบัติได้จริงหรือ?
เป็นเวลาหลายพันปีที่ผู้คนทั่วโลกรายงานพฤติกรรมของสัตว์ที่เปลี่ยนไปก่อนเกิดภัยพิบัติทางธรรมชาติ หลายครั้งที่พฤติกรรมของสัตว์เหล่านี้เกิดขึ้นก่อนที่มนุษย์จะรับรู้ถึงอันตราย นักวิทยาศาสตร์จึงเริ่มตั้งคำถามว่าสัตว์มีความสามารถในการตรวจจับภัยพิบัติได้หรือไม่ และหากสามารถศึกษาได้จริง เราจะใช้ข้อมูลเหล่านี้เพื่อเตือนภัยล่วงหน้าให้กับมนุษย์ได้หรือไม่
ตัวอย่างเหตุการณ์ที่สัตว์รับรู้ภัยพิบัติล่วงหน้า
หนึ่งในตัวอย่างที่เด่นชัดที่สุดของการที่สัตว์สามารถรับรู้ภัยพิบัติได้ล่วงหน้าคือเหตุการณ์คลื่นสึนามิในมหาสมุทรอินเดียเมื่อปี 2547 แผ่นดินไหวใต้ทะเลขนาด 9.1 ริกเตอร์ที่เกิดขึ้นบริเวณนอกชายฝั่งอินโดนีเซีย ส่งผลให้เกิดคลื่นยักษ์ที่คร่าชีวิตประชาชนกว่า 225,000 คนในกว่าสิบประเทศ หลายชุมชนไม่ได้รับคำเตือนล่วงหน้า เนื่องจากระบบแจ้งเตือนที่มนุษย์สร้างขึ้นมีข้อจำกัด เช่น เซ็นเซอร์ที่ทำงานผิดปกติ หรือระบบสื่อสารที่ไม่สามารถส่งคำเตือนได้ทันเวลา
อย่างไรก็ตาม มีรายงานว่าก่อนที่คลื่นยักษ์จะซัดเข้าฝั่ง สัตว์หลายชนิดเริ่มแสดงพฤติกรรมผิดปกติ เช่น ช้างที่พาฝูงวิ่งขึ้นที่สูง นกฟลามิงโกละทิ้งรังที่อยู่ในที่ต่ำ และสุนัขปฏิเสธที่จะออกจากบ้าน ในบางหมู่บ้านของประเทศไทย ฝูงควายที่อยู่ใกล้ชายหาดก็มีปฏิกิริยาแปลก ๆ โดยเงี่ยหูฟังและจ้องมองไปที่ทะเลก่อนจะวิ่งหนีขึ้นภูเขา
อิรินา ราฟลีอานา นักวิจัยจากสถาบันพัฒนาเยอรมันในเมืองบอนน์ เล่าว่าในหลายเหตุการณ์ของภัยพิบัติ เช่น สึนามิที่เกิดขึ้นในปี 2010 จากแผ่นดินไหวใต้ทะเลใกล้เกาะสุมาตรา พบว่าสัตว์มีพฤติกรรมผิดปกติก่อนเกิดเหตุการณ์เช่นกัน เช่น เต่าทะเลที่เพิ่งถูกปล่อยคืนสู่ธรรมชาติได้เปลี่ยนเส้นทางการว่ายน้ำไปอย่างกะทันหันสองวันก่อนเกิดการปะทุของภูเขาไฟในตองกาเมื่อเดือนมกราคมปีนั้น
ประวัติศาสตร์ของการสังเกตพฤติกรรมสัตว์ก่อนเกิดภัยพิบัติ
การสังเกตพฤติกรรมของสัตว์ก่อนเกิดภัยพิบัติมีมานานหลายศตวรรษแล้ว หนึ่งในบันทึกที่เก่าแก่ที่สุดย้อนไปถึง 373 ปีก่อนคริสตกาล ทูซิดิดีส นักประวัติศาสตร์ชาวกรีก รายงานว่ามีหนู สุนัข งู และวีเซิลหนีออกจากเมืองเฮลิซเพียงไม่กี่วันก่อนเกิดแผ่นดินไหวครั้งใหญ่ ในปี 1805 มีรายงานว่าสัตว์ต่าง ๆ ส่งเสียงร้องเตือนก่อนเกิดแผ่นดินไหวที่เนเปิลส์ ขณะที่แผ่นดินไหวที่ซานฟรานซิสโกในปี 1906 ก็มีการพบเห็นม้าวิ่งหนีด้วยความตื่นตระหนกก่อนเกิดเหตุการณ์
งานวิจัยเกี่ยวกับการรับรู้ภัยพิบัติของสัตว์
ในช่วงไม่กี่ปีที่ผ่านมา นักวิทยาศาสตร์ได้เริ่มศึกษาพฤติกรรมของสัตว์โดยใช้เทคโนโลยีขั้นสูง เช่น ระบบติดตามพฤติกรรมผ่านเซ็นเซอร์และชีวะบันทึก (biologging) หนึ่งในงานวิจัยที่สำคัญที่สุดเกี่ยวกับเรื่องนี้ดำเนินการโดย Martin Wikelski จากสถาบัน Max Planck Institute of Animal Behavior ในเยอรมนี ทีมวิจัยของเขาทำการติดตามพฤติกรรมของวัว แกะ และสุนัขในพื้นที่ที่มีความเสี่ยงต่อแผ่นดินไหวในอิตาลีตอนกลางระหว่างปี 2016-2017
พวกเขาพบว่าสัตว์เริ่มมีพฤติกรรมผิดปกตินานถึง 20 ชั่วโมงก่อนเกิดแผ่นดินไหว โดยเฉพาะอย่างยิ่งเมื่อสัตว์ในฟาร์มมีการเคลื่อนไหวมากขึ้นกว่า 50% ติดต่อกันเป็นเวลา 45 นาที ผลการศึกษานี้สามารถทำนายแผ่นดินไหวขนาด 4.0 ขึ้นไปได้อย่างแม่นยำใน 7 จาก 8 ครั้ง
ปัจจัยที่อาจทำให้สัตว์รับรู้ภัยพิบัติได้ล่วงหน้า
นักวิทยาศาสตร์กำลังศึกษาว่าทำไมสัตว์ถึงสามารถรับรู้ภัยพิบัติได้ล่วงหน้า ปัจจัยหนึ่งที่ถูกกล่าวถึงคือการเปลี่ยนแปลงทางกายภาพของโลกก่อนเกิดแผ่นดินไหว เช่น แรงดันในเปลือกโลกที่ทำให้เกิดการปล่อยก๊าซ หรือการรบกวนทางแม่เหล็กไฟฟ้า
ตัวอย่างหนึ่งที่น่าสนใจคือเหตุการณ์แผ่นดินไหวที่ Contamana ในเปรูเมื่อปี 2011 นักวิจัยพบว่าจำนวนสัตว์ที่ถูกบันทึกโดยกล้องตรวจจับความเคลื่อนไหวเริ่มลดลงตั้งแต่ 23 วันก่อนเกิดแผ่นดินไหว และหายไปโดยสมบูรณ์ก่อนเกิดเหตุการณ์เพียงไม่กี่วัน ในขณะเดียวกันก็พบว่ามีการเปลี่ยนแปลงของประจุไฟฟ้าในชั้นบรรยากาศทุก ๆ 2-4 นาที ซึ่งอาจเป็นสัญญาณที่สัตว์สามารถรับรู้ได้
อีกหนึ่งทฤษฎีคือการเปลี่ยนแปลงทางเคมีของดินที่อาจปล่อยสารพิษ เช่น ไฮโดรเจนเปอร์ออกไซด์หรือก๊าซคาร์บอนมอนอกไซด์ ซึ่งสัตว์บางชนิดอาจสามารถดมกลิ่นหรือรับรู้ถึงผลกระทบของมันได้
│ “ แม้จะมีเทคโนโลยีต่างๆ มากมายในปัจจุบัน แต่เราไม่สามารถคาดการณ์แผ่น ดิน ไหวหรือภัยพิบัติทางธรรมชาติส่วนใหญ่ได้อย่างถูกต้อง – Charlotte Francesiaz ”
การนำความสามารถของสัตว์มาใช้ในการพยากรณ์ภัยพิบัติ
เนื่องจากแผ่นดินไหวเป็นสิ่งที่คาดเดาได้ยาก ผลการวิจัยนี้จึงทำให้เกิดคำถามว่า มนุษย์สามารถคาดการณ์แผ่นดินไหวด้วยการสังเกตของสัตว์ได้จริงหรือไม่ และจะสามารถเตือนผู้คนได้ว่าแผ่นดินไหวกำลังจะเกิดขึ้นหรือไม่
แม้ว่าจะยังไม่มีข้อสรุปทางวิทยาศาสตร์ที่แน่ชัดเกี่ยวกับกลไกที่สัตว์ใช้ในการตรวจจับภัยพิบัติ แต่นักวิจัยบางคนกำลังสำรวจแนวทางในการใช้พฤติกรรมของสัตว์เป็นส่วนหนึ่งของระบบเตือนภัย ตัวอย่างเช่น การติดตั้งเซ็นเซอร์ชีวภาพกับสัตว์ที่อาศัยอยู่ในพื้นที่เสี่ยงภัยพิบัติ และเชื่อมต่อข้อมูลเข้ากับเครือข่ายเตือนภัยล่วงหน้า
Wikelski และทีมของเขากำลังพัฒนาโครงการ “ICARUS” ซึ่งเป็นระบบติดตามสัตว์ผ่านดาวเทียมเพื่อรวบรวมข้อมูลเกี่ยวกับการเปลี่ยนแปลงพฤติกรรมของสัตว์ในระดับโลก หากโครงการนี้ประสบความสำเร็จ อาจเป็นไปได้ที่เราจะใช้สัตว์เป็น “เครื่องตรวจจับธรรมชาติ” ที่ช่วยเตือนภัยพิบัติให้กับมนุษย์ได้ล่วงหน้า
แม้ว่าจะยังต้องมีการศึกษาเพิ่มเติม แต่หลักฐานจำนวนมากแสดงให้เห็นว่าสัตว์บางชนิดอาจสามารถรับรู้ถึงภัยพิบัติทางธรรมชาติก่อนที่มนุษย์จะสามารถตรวจจับได้ การศึกษาพฤติกรรมของสัตว์อาจช่วยให้เราสามารถพัฒนาเทคโนโลยีเตือนภัยที่มีประสิทธิภาพมากขึ้น และอาจช่วยลดความสูญเสียจากภัยพิบัติในอนาคตได้
ที่มาภาพ :
https://www.pexels.com/th-th/photo/52500/
เนื้อหาอื่นๆ ที่น่าสนใจ :
อ้างอิง :
https://www.bbc.com/future/article/20220211-the-animals-that-predict-disasters
