“เมื่อใดธรรมะเป็นอมตะ ขยะก็เป็นทอง ! คำคมที่ ดร.สมไทย วงษ์เจริญ ผู้ก่อตั้งและประธานบริหารกลุ่มวงษ์พาณิชย์ กรุ๊ป กล่าวไว้ สะท้อนถึง “วิสัยทัศน์” การดำเนินธุรกิจของวงษ์พาณิชย์ กรุ๊ป ผู้ประกอบธุรกิจรวบรวมทรัพยากรธรรมชาติจากขยะ วัสดุเหลือใช้ประเภทต่างๆ เข้าสู่ระบบการบริหารจัดการ เพื่อนำมาเป็นวัตถุดิบใช้งานใหม่อีกครั้ง
ซึ่งสิ่งเหล่านี้ทำให้เกิด“เศรษฐกิจหมุนเวียนแบบเครือข่าย” (Circular Economy Network) ตามแนวทาง ESG ดูแลสิ่งแวดล้อม (Environment) สังคม (Social) และมีธรรมาภิบาล (Governance) สร้างสังคมทรัพยากรหมุนเวียนที่ยั่งยืนอย่างแท้จริง
“มีคัมภีร์โบราณเขียนเป็นภาษาบาลีไว้ว่า เมื่อใดที่ธรรมะเป็นอมตะขยะก็เป็นทอง ความหมายลึกซึ้งมาก ธรรมะที่แท้คือธรรมชาติ คือความอมตะ ขยะก็มาจากธรรมชาติ จึงเป็นอมตะหากมีการบริหารจัดการเพื่อสร้างคุณค่าและมูลค่า สำหรับผม โลกนี้ไม่มีขยะ มันเป็นเพียงทรัพยากรที่วางไว้ผิดที่เท่านั้น” ดร.สมไทยเปรียบเปรยข้อธรรมะที่สอดคล้องกับวิสัยทัศน์การทำธุรกิจของเขา
ดร.สมไทย วงษ์เจริญ ผู้ก่อตั้งและประธานบริหารกลุ่มวงษ์พาณิชย์ กรุ๊ป
จากวิสัยทัศน์ ผสานประสบการณ์ในธุรกิจนี้ยาวนานกว่า 50 ปี นับจากจุดเริ่มต้นเมื่อปี 2517 โดยเที่ยวตระเวนรับซื้อของเก่า ได้สะท้อนผลลัพธ์ความสำเร็จเป็นที่ประจักษ์ โดยปัจจุบันวงษ์พาณิชย์ กรุ๊ป คือ “ผู้นำ” ธุรกิจบริหารจัดการด้านรีไซเคิลในประเทศไทย และขยายสาขาสู่หลายประเทศในเอเชีย (ลาว เมียนมาร์ กัมพูชา ญี่ปุ่น) และไปไกลถึงสหรัฐอเมริกาญี่ปุ่น
ในปี 2568 นี้ วงษ์พาณิชย์ กรุ๊ป มีสาขารวมกันกว่า 2,500 สาขา แบ่งเป็นการลงทุนเอง (4แห่ง) การร่วมลงทุน (2แห่ง) และแฟรนไชส์ โดยมีทุนจดทะเบียนกว่า 500 ล้านบาท มีพนักงานราว 1.4 หมื่นคน สามารถรวบรวมทรัพยากรเพื่อรีไซเคิลราว 1.5 ล้านตันต่อปี
นอกจากธุรกิจด้านรีไซเคิลแล้ว กลุ่มวงษ์พาณิชย์ยังมีธุรกิจด้านอื่นๆ ประกอบด้วย บริษัทด้านการนำขยะมาแปลงเป็นเชื้อเพลิงพลังงาน, บริษัทด้านเทคโนโลยีนวัตกรรม, บริษัทด้านขนส่งระหว่างประเทศ และบริษัทด้านการตลาดระหว่างประเทศ ซึ่งทายาทของดร.สมไทยดูแลอยู่ ไม่เพียงแค่ความสำเร็จทางธุรกิจ ธุรกิจบริหารจัดการขยะของเขา ยังมีส่วนสำคัญในการดูแลสิ่งแวดล้อม แก้ปัญหาสังคม นั่นเพราะหากขยะไม่มีการบริหารจัดการที่ดี จะเป็นหนึ่งในตัวการสำคัญทำให้ “โลกร้อน” ไม่ว่าจะเป็นการเผาขยะ หรือจัดการขยะไม่ถูกวิธีที่ทำให้เกิดมลพิษทางอากาศและสภาพแวดล้อม, การไม่รีไซเคิลขยะทำให้ขยะล้นโลกเกิดมลพิษทางทะเลและยังเป็นการใช้ทรัพยากรธรรมชาติที่สิ้นเปลืองทำร้ายโลกเนื่องจากกระบวนการผลิตผลิตภัณฑ์แต่ละอย่างล้วนมีส่วนทำให้โลกร้อน
“โลกร้อนทำให้เกิดความแปรปรวนของสภาพภูมิอากาศ ส่งผลต่อสิ่งมีชีวิตที่อาศัยบนเปลือกโลก โดยเฉพาะการเกิดภัยธรรมชาติรุนแรง (พายุหนัก ฝนถล่ม แล้ง น้ำแข็งขั้วโลกละลาย ฯลฯ) เรากำลังเร่งปฏิกิริยาเหล่านี้ให้เร็วขึ้น เร่งสร้างอเวจีบนเปลือกโลก โดยไม่ร่วมกันรับผิดชอบ
…ถึงเวลาที่จะต้องมาร่วมกันรับผิดชอบโลก เราทำคนเดียวทำไม่ได้ ต้องอาศัยหลายๆ คนมาช่วยกันทำเป็นเครือข่าย ต้องคืนแผ่นดินที่สะอาด ปราศจากมลพิษ ไว้เป็นมรดกให้ลูกหลานเรา ในวันที่เราตายไปแล้ว นี่คือมรดกของเราที่เราเตรียมไว้” ดร.สมไทยกล่าวอย่างมุ่งมั่น
เขาได้ตั้งเป้าหมายไว้ว่า ในปี คศ.2030 “วงษ์พาณิชย์ กรุ๊ป” จะเป็นองค์กรที่สร้างความสะอาดและความปลอดภัยของสังคม ผ่าน ESG Business เป็นธุรกิจที่มีเกียรติยศสง่างามมีส่วนช่วยโลกใบนี้ กระบวนการบริหารจัดการขยะครัวเรือนขยะชุมชนขยะจากหน่วยงานราชการขยะจากโรงงานอุตสาหกรรมของวงษ์พาณิชย์กรุ๊ปเริ่มต้นจากการสร้างแรงจูงใจให้เกิดการแยกขยะตั้งแต่ต้นทางผ่านการประชาสัมพันธ์ให้ความรู้และกำหนดราคารับซื้อไว้อย่างชัดเจนตามประกาศในเว็บไซต์
เมื่อขยะถูกรวบรวมเข้าสู่สถานประกอบการของวงษ์พาณิชย์ จะมีกระบวนการคัดแยกขยะประเภทต่างๆ ก่อนเข้าสู่ไลน์การผลิตในแผนกต่างๆ ได้แก่ แผนกโฟม, แผนกพลาสติก, แผนกกระดาษ, แผนกโลหะ ประเภทอลูมิเนียม กระป๋องสังกะสี เศษเหล็ก, แผนกขยะอิเล็กทรอนิกส์และแผนกเชื้อเพลิงจากขยะเป็นต้นโดยแผนกต่างๆจะนำขยะไปแปรรูปด้วยเทคโนโลยีที่ทันสมัยคำนึงถึงความต้องการของตลาดในระดับสากลก่อนส่งมอบขยะที่แปรรูปเบื้องต้นให้กับโรงงานอุตสาหกรรมต่างๆซึ่งเป็นผู้ใช้ปลายทางในระดับประเทศและระดับโลกเพื่อใช้เป็นวัตถุดิบในการผลิตเป็นผลิตภัณฑ์ต่อไป
ดังนั้นขยะจึง “คืนชีพ” กลายเป็นผลิตภัณฑ์อีกครั้งอย่างไม่สิ้นสุด นี่คือ ความอมตะ ที่เกิดขึ้น !
“แผนกโฟม พลาสติก จะมีเทคโนโลยีหลอมที่ทันสมัย, แผนกกระดาษ จะคัดแยกประเภทและสิ่งเจือปนพร้อมเก็บรวบรวมอัดเป็นก้อนหนา 2 ตัน ด้วยกำลังการผลิต 200 ตันต่อวัน, แผนกโลหะฯจะนำขยะมาอัดก้อน ด้วยเทคโนโลยีที่ทันสมัย, แผนกอิเล็กทรอนิกส์ จะรีไซเคิลขยะตามหลักการ ได้แก่ การคัดแยกประเภท ถอดประกอบ ล้าง และแปรรูป ขณะที่แผนกเชื้อเพลิงจากขยะ จะนำขยะมาผ่านกระบวนการให้ได้ส่วนผสมที่มีค่าความร้อนสูง เพื่อส่งให้โรงงานผลิตกระแสไฟฟ้า และโรงงานปูนซีเมนต์ เป็นต้น” ดร.สมไทย แจกแจง
เขาบอกว่า ธุรกิจนี้ยังถือเป็น “Blue Ocean” เพราะมีผู้ผลิตวัตถุดิบหรือทรัพย์สมบัติให้ทุกวันและมีความยั่งยืนเนื่องจากผลลัพธ์ของธุรกิจช่วยให้โลกปลอดภัยโลกยั่งยืน
“ทรัพยากรจากธรรมชาติที่นำมาใช้กันมีวันหมด แต่ทรัพยากรจากขยะไม่มีวันหมด ไม่มีวันไหนที่ไม่มีมาเลย มากันทุกวันทั่วประเทศ” แต่ธุรกิจจะเป็น Blue Ocean ที่แท้จริงได้ มาจากความรอบรู้อย่างลึกซึ้งและประสบการณ์ที่ลงมือทำของดร.สมไทยเอง เขาศึกษาเก็บข้อมูลต่างๆ องค์ประกอบของขยะทุกๆ ด้าน มาวิเคราะห์และสังคราะห์ ออกแบบกลยุทธ์ วางแผนการผลิต แผนการตลาด ศึกษาว่า โลกต้องการธุรกิจอะไร โลกต้องการสินค้าอะไร ศึกษาถึงราคาขยะในตลาดโลก รวมไปถึงราคาโลหะที่มีค่าในตลาดโลก เช่น แร่ ทองคำ เพื่อนำมาพยากรณ์ราคาขยะ
“ที่บอกว่า waste is gold คือเมื่อราคาทองคำขึ้นราคาขยะขึ้นทองคำลงราคาขยะลง
ขยะคือทอง เพราะราคาจะขึ้นลงตามโลหะมีค่าสูงของโลก”
นอกจากการบริหารจัดการขยะจะเป็นการดูแลสิ่งแวดล้อม (E) และแก้ไขปัญหาสังคม (S) แล้ว ที่ผ่านมา “วงษ์พาณิชย์ กรุ๊ป” ยังดำเนินกิจกรรมเพื่อสังคม อาทิ การจัดตั้งธนาคารขยะสำหรับเด็กนักเรียน กิจกรรมทอดผ้าป่าขยะ และการจัดตลาดนัดขยะรีไซเคิล รวมไปถึงการเปิดรับแฟรนไชส์ เพื่อสร้างงานให้แก่คนตัวเล็กในพื้นที่ต่างๆ หรือผู้ที่ต้องการมีอาชีพด้านนี้
ขณะที่การรักษา “ธรรมาภิบาล” (G) นับเป็นปัจจัยหลัก ที่ทำให้ธุรกิจเติบโตต่อเนื่อง โดยวงษ์พาณิชย์ กรุ๊ป จะให้ความสำคัญกับการคัดเลือก “บุคลากร” ร่วมงาน คุณสมบัติแรกที่ต้องมีคือ “ต้องเป็นคนดีมีศีลธรรม” เพราะการทำเรื่องผิดศีลธรรม ย่อมเป็นอุปสรรคต่อการดำเนินธุรกิจ โดยเขาเล่าถึงวิธีประเมินบุคลากรร่วมทีม ไว้อย่างน่าสนใจ
“คนที่เป็นแฟรนไชส์เราได้ ต้องเป็นคนดีมีศีลธรรม ซึ่งประเมินได้เบื้องต้น เดินเข้ามาก็พอรู้แล้ว เดินลงส้นเท้าคือโอหัง ยอมหักไม่ยอมงอ, เดินปลายฝ่าเท้า ย่องเบา คือ คิดคดทรยศทุจริตเหมือนตีนแมวเดินบนหลังคาสังกะสี, เดินเต็มฝ่าเท้า คือการเดินของสัตว์ตระกูลสูง คือผู้มีบุญญาธิการ นอกจากนี้เมื่อได้พูดคุยอาจประเมินความทุจริต ได้จากเส้นที่คอซ้าย (ข้างเดียวกับหัวใจ) ถ้าเส้นคอขึ้น นั่นคือเส้นทุจริต เหมือนคนขนยาบ้า ตำรวจมองแวบเดียวรู้เลย ขณะเดียวกัน บุคลากรที่เข้ามาทำงานแล้ว ห้ามทำเรื่องไม่ดีเป็นมลพิษทางหู ตา ใจ ห้ามมีลักษณะอิจฉาริษยา ต่อว่าคนอื่น ทำตัวเป็นเจ้าพ่อเจ้าแม่ในสังคมวงษ์พาณิชย์เด็ดขาด ซึ่งเป็นเรื่องที่ผมสอนทีมงาน รวมถึงสอนลูกๆ ทั้ง 5 คน นี่คือหนึ่งในวิชาค้นหาทรัพยากรบุคคล”
ปัจจัยที่ทำให้ธุรกิจเติบโตยั่งยืนประการถัดมาคือ “การเลือกทำเลสถานประกอบการ” ดร.สมไทย ระบุว่า ต้องเป็นทำเลที่ไม่ซ้ำซ้อน ไม่โจมตีกันเองระหว่างสาขา ไม่แย่งกันทำมาหากิน และต้องยึดหลักฮวงจุ้ย (ลมและน้ำ) เป็นหลัก
“ฮวงแปลว่าลม จุ้ยแปลว่าน้ำ หลังต้องมีเขา หน้าต้องมีน้ำ น้ำหมายรวมถึงถนนที่มีการสัญจรผ่านไปผ่านมา เพื่อให้ลูกค้าเข้าร้านสะดวก ถึงจะเป็น วงษ์พาณิชย์ กรุ๊ป”
ปัจจัยถัดมา ธุรกิจจะเติบโตต่อเนื่องได้ “ต้องมีความรู้” และพร้อมถ่ายทอดความรู้ วงษ์พาณิชย์ กรุ๊ป จึงให้ความสำคัญกับการให้ความรู้กับสังคม มีการจัดทำหลักสูตรที่เรียกว่า นวัตกรรมขยะวิทยา Green Business และหลักสูตรอื่นๆด้านการบริหารจัดการขยะที่เน้นการปฏิบัติจริงในโรงงานเปิดสถานประกอบการให้เป็นที่ศึกษาดูงานนอกจากนี้ยังมีคู่มือประกอบธุรกิจคู่มือแฟรนไชส์มีพี่เลี้ยงธุรกิจให้
“ถ้าแฟรนไชส์ไม่มีเงิน เรามีวิศวกรโครงสร้างทางการเงินให้คำปรึกษา มีผู้เชี่ยวชาญการตลาดให้คำปรึกษาการเจาะตลาดลูกค้าแต่ละวัย วัยรุ่นต้องการการสื่อสารรูปแบบไหน วัยไหนต้องการช่องทางการตลาดอย่างไรจึงจะตรงกลุ่มเป้าหมาย”
ประธานบริหารกลุ่มวงษ์พาณิชย์กรุ๊ปเล่ารายละเอียดของหลักสูตรนวัตกรรมขยะวิทยา (หลักสูตร 6 วัน) ว่า วันแรกจะให้ความรู้เรื่องยุทธการเปลี่ยนขยะเป็นทรัพยากร วิธีวิเคราะห์ พิสูจน์มาตรฐานวัตถุดิบ มาตรฐานสินค้า เรื่องกลไกการตลาด ตามมาด้วยจากเรียนรู้วิชา “ฮั่งเช้ง” ว่าด้วยปัจจัยการเปลี่ยนแปลงของมูลค่าราคาขยะ
ตามมาด้วยการเรียนเรื่อง “ฮวงจุ้ยคนเป็น” อยู่แบบไหนรวย อยู่แบบไหนเจ๊ง และอยู่แบบไหนรวยและเป็นคนดีได้ด้วย การทำตัวให้สอดคล้องกับสภาวะสังคม องค์กรต้องมุ่งสู่ความปลอดภัยและสร้างสังคมรอบข้างให้ปลอดภัยใช้หลักการอะไร รวมถึงให้ความรู้เรื่อง ESG ว่าคืออะไร
“สิ่งแวดล้อม (E) กึ๋นของมันคืออะไร สังคม (S) มีความเหลื่อมล้ำ สังคมดูถูกเหยียดหยาม สิทธิมนุษยชนคืออะไร สิทธิเด็ก สิทธิสตรีเป็นอย่างไร การย่ำยีสีผิวเป็นอย่างไร เราอยู่ในโลกใบเดียวกัน ไปจนถึงห่วงโซ่ซัพพลายเชนที่ต้องทำให้สังคมเดินหน้าได้อย่างมีความสุข ในจุดที่เหมาะสม และเดินได้อย่างยั่งยืน ไม่โลภ อย่าดิ้นรนหาความทุกข์ ใช้อริยสัจ 4 เข้ามา จัดการความทุกข์ ไปจนถึงการใช้ธรรมะนำทางสู่เส้นทางสงบผาสุกขององค์กรได้อย่างไร วิธีป้องกันจุดเสี่ยง บริหารความเสี่ยงของสังคมโลกเป็นอย่างไร
การป้องกันจุดเสี่ยงภัยของเราคือ ถ้าองค์กรมีอสูรร้าย คนเจ้าเล่ห์มาอยู่เยอะๆ องค์กรก็ไม่น่าอยู่ ต้องป้องกันด้วยอำนาจของคนมีศีล มีธรรม ใช้คนมีศีลมีธรรมมาล้อมรอบ ผมใช้หลักการนี้ ไม่ได้เป็นหลักการใหม่ เป็นหลักการโบราณแท้ๆ เป็นธรรมะของพระพุทธองค์” ดร.สมไทยเผย
ทั้งหมดนี้คือ “กรอบคิด” ในการสร้างอาณาจักรยั่งยืน “วงษ์พาณิชย์ กรุ๊ป” ของดร.สมไทย วงษ์เจริญ ที่สะท้อนถึงการนำหลักธรรมะที่เขาแตกฉานผสานกับความรู้จริงในอุตสาหกรรมรีไซเคิลขยะ กระทั่งมีองค์ความรู้ที่พร้อมจะถ่ายทอดผ่านหลักสูตรต่างๆเพื่อกระจายความรู้ด้านธุรกิจบริหารจัดการขยะ ธุรกิจที่รักษ์โลก เป็นเทรนด์โลก สู่วงกว้าง โดยมี ESG เป็นแผนที่นำทาง
“แปลงขยะให้เป็นทอง” ไม่เว้นขยะที่ใจ ด้วยศีลธรรม “ขยะที่จัดการยากที่สุดคือ ขยะที่ใจ ต้องจัดการขยะเรื่องนี้ก่อน มลพิษในใจคนนี่ยิ่งใหญ่มาก จัดการยากมาก” ดร.สมไทยกล่าว
“ธุรกิจ” สำหรับดร.สมไทยจึงไม่ได้เป็นเพียงการทำเงิน แต่เป็นการนำหลักคุณธรรมมาผนวกในการทำงานและทำเงิน เมื่อผู้ประกอบการรู้จักจัดการ “มลพิษในใจ” ย่อมส่งต่อธุรกิจ ส่งต่อคุณค่าให้โลกสะอาดขึ้น สังคมดีขึ้น และเศรษฐกิจมั่นคงขึ้นอย่างแท้จริง
